DAMIZLIK OLMASINA İZİN VERİLMEYEN FİZİKSEL HATALAR

 

OLMASI GEREKEN GÜZEL FİZİK YAPISI

 

KÖPEKLERDE DİŞ YAPISI VE ÖNEMİ

Merhabalar;

Köpeklerde diş konusu o kadar ilgili olmama karşın benim de pek bilgili olmadığım bir konuydu geçtiğimiz yıllara kadar. Köpek yarışmaları, kayıt etkinlikleri ve ırk değerlendirme çalışmaları derken hakemlerle görüşe görüşe, ilgili kaynakları okuya okuya ve bir de hakemlerin yanında bizzat bulunup doğrudan görerek bilgilenmeye çalıştım bugüne kadar ve şimdi de bu öğrendiklerimi sizlerle paylaşmaya çalışacağım.

Bilgileri paylaşmadan önce kendi köpeğimden söz etmeliyim; geçen yıl aldığım yavrulardan bir adet dişi de kendime ayırmıştım. Amacım her şeyi uygun ise ileride ondan damızlık olarak faydalanmaktı ancak birkaç ay önce — şimdi 15 aylık— gezdirirken aklıma geldi ve dişlerine bir bakayım dedim. Çünkü yemek yerken, özellikle de tavuk vb gibi büyük parça yiyecekler yerken normal olmayan bir şey görmüştüm. Diğer iki köpek tavuğu hiç zorlanmadan yerken bu köpeğim tavuğu ağzında üç beş kere çevirip öyle yiyordu. Bu yüzden aklıma geldi ve yanıma çağırıp oturttum ve ağzını dikkatlice inceledim; çene kapanışı güzel, makas şeklinde, ön ısırıcılar tamam, ön azılar derken sağlı sollu üst üçüncü ön azıların 2 tanesinin olmadığını gördüm. Önce doğal olarak çok üzüldüm; ilerisi için planlarım bir anda yok oldu ama sonra kendi kendime bununla Ada (köpeğimin adı) “tamam, artık gidemeyeceğim” diyene kadar avlanır, ölene kadar da elimden geldiğince bakarım dedim kendi kendime. Çok yaşlanmadan da aynı ırk ve aynı soydan bir tane daha edinirim diye düşündüm. Şimdi veterinerimle görüşeceğim; eğer “kısırlaştıralım, sorun olmaz” derse küçük bir ameliyatla kısırlaştırılacak yok eğer tersini söylerse de yaşamı boyunca hiç eşleşmeden ve doğurmadan bizimle birlikte yaşayacak ve ava gidecek.

Köpeklerde birçoğumuzun bildiği gibi 22 altta ve 20 de üstte olmak üzere toplam 42 diş bulunur. 42 diş yetişkin bir köpekte var olan diş sayısı ve dördüncü aydan itibaren süt dişleri dökülerek yeni ve kalıcı dişler çıkıyor ve yaklaşık yedinci ayın sonuna kadar da bu dişler tamamlanıyor. Köpekte dişlerin tam ve çene kapanışının doğru olması bir sağlık göstergesi. Köpeklerde incisors (ısırıcı-öndeki küçük dişler), canine (köpek), pre-molar (ön azı) ve molar (azı) olmak üzere 4 tür diş bulunuyor. Isırıcı dişler üç ila beşinci aylarda tamamlanırken köpek dişleri dört ila altı, ön azılar dört ila beş ve azılar da beş ila yedinci aylarda tam halini alıyor. Onun için ki biz KIF olarak kayıt için 6 aylıktan itibaren köpekleri, ırk değerlendirme için de 9 aydan büyük köpekleri değerlendirmeye alıyoruz ki köpeğin tüm dişleri gelişmiş, çene yapısı da şekillenmiş olsun.

Şimdi bu dişlerin ne işe yaradığına bakacak olursak; ısırıcılar (incisors) adı üstünde yenecek maddeyi yakalamak ve dili ağız içinde tutmak için yaratılmış dişler. Köpek dişleri (canines) de yiyeceği ve ısırılacak maddeyi ilk etapta tutmak için gelişmiş olan diş yapıları. Ön azılar (pre-molar) yiyeceği kesmek ve de parçalamak için gelişmişler ve azılar da (molars) ısırıcı ve köpek dişleriyle alınan, ön azılarla parçalanan yiyeceği iyice öğütüp yutmak, kemik ve benzeri iri parçaları kırmak için kullanılan ve bu amaçla yaratılmış olan diş yapıları. Bu dişlerden bir ya da bir kaçı eksik olduğunda köpekte sorunlar oluşabiliyor. Dişleri eksik olan bir köpek sağlıklı bir köpek gibi beslenemediği için hem sağlık sorunları yaşıyor ve doğada da dişleri tam ve sağlam olan köpekler karşısında başarısız ve eksik duruma düşüyor. Doğa bunları bir şekilde yok ediyor ve doğada bildiğimiz gibi güçlü olan kazanıyor ama beslediğimiz köpeklerimizde böyle bir durum olduğunda bizim yapmamız gereken onları yok etmek ya da değersiz görmek değil, en iyi şekilde bakmak ancak hiçbir şekilde YAVRU ALMAMAK olmalı. Çünkü yavruların hepsinde olmasa bile bazılarında aynı durumun oluşması çok büyük bir olasılık; amacımız sağlıklı köpekler yetiştirmek olduğuna göre de bizler bu tür köpekleri çekmemeliyiz.

Köpekte dişler demişken çene kapanışından da söz etmekten yarar var diye düşünüyorum. KIF tarafından düzenlenen etkinliklerde sıkça rastladığımız çene sorunları oluyor. Bazı köpek sahipleri bunu anlamak istemiyor ve bozuluyor ama bunda gücenecek bir şey olmadığını sanıyorum; eğer köpekte diş eksik ya da çene yapısı bozuk ise o köpek ÜRETİLEMEZ. Bir köpekten yavru almak istemek en doğal hakkımız ama bozuk çeneli ve eksik dişten bir köpekten yavru alarak kabul edilmeyen bir durumu bir sonraki nesile taşımak ne kadar kabul edilebilir bir durum? Geçtiğimiz günlerde yapılan bir mera yarışmasında merakımdan dolayı her gelen köpeğin çene ve diş yapısına baktım. Bir köpekte de alt 2 ön azının olmadığını gördüm ve sahibine bu köpek avda ne kadar başarılı olursa olsun yavru almamasını söyledim. Ancak yenilerde öğrendiğime göre o arkadaş köpeğini çiftleştirmiş; açıkçası üzüldüm çünkü biliyorum ki yavruların mutlaka ama mutlaka Birkaç tanesinde sorun çıkacak ve bu yavrularda da o sorun genetik olarak iyice kanına işlemiş olacak. Eğer bir de eşlediği erkekte de sorun varsa, yavruların durumunu düşünemiyorum bile….

Bir önceki paragrafta da vurguladığımız gibi köpekle çene yapısının da önemi çok fazla. Bir çok ırkta tercih edilen durum dişlerin ve dolayısıyla çenenin makas şeklinde (scissors bite) kapanması. Makas şeklinde kapanma derken anlatılmak istenen şu: üst ısırıcı dişlerin alt ısırıcı dişleri hafifçe örtmesi. Köpek ırklarının çoğunda tercih edilen çene kapanma şekli de bu.

Bir diğer kapanış şekli için de teğet (level bite) kapanma diyebiliriz. Bu tür kapanma şekli de bazı ırklar için kabul edilebilir iken bazı ırklar için kabul edilemez olarak belirlenmiş.

Kabul edilmeyen ve anında elenen çene yapıları ise üst ön ısırıcı dişlerin çok önde olduğu (overshot) ve alt ısırıcı dişlerin çok önde olduğu (undershot) çene kapanışları. Herhangi bir değerlendirmede ilk bakılan yerler diş ve çene yapısı ve bu tür çene kapanışına sahip olan köpekler de derhal eleniyor ve ÜRETİLEMEZ ibaresi de şecerelerine ekleniyor.

Şimdi sevgili arkadaşlar ve büyüklerim, bir yavru alacağınız zaman mutlaka ama mutlaka anne ve babanın çene ve diş yapısına bakın. Önümüzdeki yıllardan itibaren bakmanız gerekmeyecek çünkü KIF sadece ve sadece tüm dişleri sağlam ve tam, çene yapısı uygun olan köpeklere ÜRETİLEBİLİR belgesi verecek ama bu işler tam oturana kadar lütfen dikkat.

Dr.Ümit Özkanal
p>

KÖPEKLERİMİZDE DİŞ VE ÇENE YAPISI, MAKAS KAPANMA

Hatalı kapanan diş ve çene yapısı

Alttan Kapanan Dişler Üstten Kapanan Dişler

(Undershot) (Overshot)

HATALI ISIRIŞLAR

 

Çenelerin alt çenenin üst çenenin üzerine gelecek ya da tam tersi olacak şekilde kapanması kopeğin ısırma ve beslenme yeteneğini olumsuz etkileyeceği gibi gelecek nesillerde bu anormallik kendini daha abartılı bir şekilde belli edecektir. Bu nedenle alt ve üst çenedeki dişlerin makas gibi birbirine geçtiği ya da tam birbirinin eşit olarak üzerine kapandığı bir ısırış idealdir.

____________________________________________________________________________________

Birbirinin tam üstüne gelen Level Isırış / Birbirinin içine giren Pincsher (Tam Makas) Isırış

DOĞRU ISIRIŞLAR

 

ALT ÇENE İLE ÜST ÇENE KESİCİ DİŞLER TAM ÜST ÜSTE BİNER İÇ İÇE GEÇER ISIRDIĞINDA İPİ AĞZINDAN ÇEKEMEZSİNİZ, YADA BİR GİYOTİN MAKAS GİBİ KESEREK KAPANIR…

 

 

 

Biyoloji bilimi Ve Sınıflandırmacılar açısından TİP KAVRAMI:Hayvanın Ölçülebilen fiziksel özelliklerinin toplamıdır..Tip puantajı ise bir Irka ait daha önceden belirlenmiş STANDARTLARA göre sınıflandırmacının O bireye ait verdiği puanlar toplamıdır.Boy,Beden Derinliği,Ön ayakların önden ve yandan, arka bacakların yandan ve arkadan vücuttaki yerleşimleri Yerleşim açıları Kalçanın eğimi Kuyruğun Coxae ve Femurla olan Açısı,Kuyruğun uzunluğu,Burnun uzunluğu,Alın Stopu,Gözlerin Kafatasında yerleşimi yerleşim açısı Çene kapanması ve diş yerleşimi gibi..
ÖLÇEMEDİĞİMİZ, MATEMATİKSEL OLARAK İFADE EDEMEDİĞİMİZ HİÇBİRŞEYİ PUANLAYAMAYIZ..SINIFLANDIRMANIN İLK KURALI BUDUR..!!!
Güzellik kavramı Herkese göre değişken bir kavram olup MATEMATİKSEL OLARAK İFADE EDİLMEZ…Güzellik yarışmalarının tamamı hakemin SUBJEKTİF inisiyatifindedir ….
İnbreeding eşlemelere bazı yerde izin verilmez iken ,bazı yerlerde çok fazla olmamak kaydı ile verilmektedir.Bu eşlemelerde takip edilmesi gerekli metot var,yurt dışından bilinçsizce köpek getirilmeside çok uygun değil.Genetik yapısı konusunda fikir sahibi olmak lazım.Bir sonraki nesillere genetik olarak aktardığı bir hastalık ve kötü huy var mı bilmek gerekir.Avrupalı bu tipleri üretimde kullanmıyor ama sonuçta elinden çıkarıyor.Çıkarırkende rant sağlamak istiyor.Kendi ülkesinde yapamayacağı için yurt dışı güzel bir pazar,üstelik şecere sistemi olmayan ülkeler.
üretici Avrupa insanı da olsa hata yapabilir, bilinçlide yapabilir, kriterleri çok iyi bilmek lazım bunu da üretici takip edecektir lakin İtalya’da eşleşmeler aile çiftlikleri durumunda ve sıkışmış içinden çıkılmaz bir hal almış durumda secereler iyi okunmadan ve chip numarası ile karşılaştırılmadan alış veriş yapılmamalı…
Yarışmalar Ulusal ve Uluslar arası yarışmalar olarak 2 tür yarışma yapılır.

CAC: Ulusal yarışmalarda verilen açık sınıf unvandır. Ulusal unvan,her ülke için aynıdır. Açık sınıfta sadece ‘’Mükemmel’’ notu alan köpeğe unvan verilir. (Türkiye için bu unvan CAC-TR) Köpeklerin bir yarışmada alabileceği en iyi unvan CAC-TR’dir. İkinci olan köpek ise R CAC-TR unvanıyla ödüllendirilir.
Tüm bunlardan sonra artık elimizde
2 Adet genç CAC-TR
4 Adet erkek CAC-TR
4 Adet dişi CAC-TR var
Hakemimizin elinde de BOB yazılı bir unvan kartı var
Bu unvan, 10 adet yarışmacı ırk içinde en iyi kan olan köpeğe verilir.
Grubun en iyisine (BOG) Best of Group
Irkın en iyisi (BOB) Best of Breed
Yarışmanın en iyisi (BIS) Best in Show
Ünvanlarından gelmektedir.BIS bir ırk için çok önemli bir unvan değildir.Bir ırk için en büyük unvan BOB dur.Gerisi işin show kısmıdır.İlan ederken yarışmaları BIS olarak ilanda ederler.

Damızlık değeri;

Bir canlının o Irka ve Seleksiyon yönüne göre sahip olması gereken üstün nitelikleri yavrularına aktarma yeteneğidir.Bir köpeğin veya diğer hayvanın damızlık değeri Pedigree’sindeki şampiyon sayısına veya üstatların sınıflandırma puanlarına göre değil ondan olan yavruların değerine ve kalitesine göre derecelendirilir.Pedigree’sine bakarak köpek almak O bireyi üstün ve seçkin birey yapabilir ama çok iyi bir DAMIZLIK olması anlamına gelmez…Bu Geçirgenlik Güvenilirlik ve Pattern kavramlarıyla anlam kazanan bir değerdir..
Geçirgenlik;Bir bireyin ölçülebilen ve değerlendirilebilen özelliklerinin yavrularına aktarım kabiliyetidir..O ırka ait referans değerlere,belirlenmiş standartlara(Standart trans miting ability=Standart aktarma yeteneği) olan, olumlu yada olumsuz farkları da diyebiliriz..Bu babadan olursa PTA(paternal trans miting ability) annesel olursa MTA adını alabilir..Bazı köpekler kokusunu bazı köpekler hırsını bazı köpekler kuyruk yapısını bazı köpekler rengini diğer özelliklere göre farklı miktarda baskın şekilde(fazla) yavrularına aktarırlar..Bu kötü özellikler bakımından da güçlü bir aktarım demek olabilir..
Güvenilirlik;
Damızlık olarak kullanılan hayvanların yavru sayıları arttıkça aktarılan özelliklerin ne ölçüde aktarıldığı ile fikrimiz öngörümüz ve ölçebildiğimiz değerlerin güvenilirliği artar..Bu babanın 10 yavrusundan 8 tanesinin kokusu iyi demekle bu babanın 2 yavrusunun birinin kokusu iyi demek aynı şey demek değildir..Gözlemlenen yavru sayısı ne kadar fazlaysa AKTARIM YETENEĞİNİ tahmin etmek o kadar kolaylaşır..
Tüm bunlardan sonra Breeding Pattern den bahsetmeden geçemeyeceğim..Breeding pattern bir özelliğin aktarılırken tutarlı ve güvenilir şekilde aktarıldığını ifade eden Frekans sıklığıdır..Örnekle açıklamak gerekirse bir babanın eşit annesel boylarda ve yakın bakım beslenme koşullarında 10 yavrusunun boyları 57-65 cm diğerinin 61-63 cm olsun..İkinci babanın boy özelliğini aktarma yeteneği Patternin( aynı saçma grupmanı gibi düşünün) dar olmasından dolayı her zaman daha değerlidir..
Vet. Hekim. Tuncay KAHRAMAN